کیتوسان چیست؟
کیتوسان مشتقی از گلوکان با واحدهای تکرار شونده کیتین است که توسط روگت در سال ۱۸۵۹ با عامل شناخته شده‌ای بروز نموده و بسیار شایع تر از نوع ثانویه می‌باشد. جوشاندن کیتین در محلول پتاس با غلظت مشخص به دست آمد .
کیتین یک موکول پلی ساکارید طبیعی با فرمول شیمیایی (C8H13NO5) بوده که به وفور در اسکلت خارجی بندپایان مانند میگو، خرچنگ و همچنین گیاهان پست از قبیل مخمرها و کوتیکول حشرات یافت میشود .
کیتین، از واژه یونانی کیتون، به معنای پوشش سخت گرفته شده است. این ترکیب برای اولین بار توسط براکونوت در سال ۱۸۱۱ تشریح شد .
آرتميا يا ميگوي آب شور، موجود کوچکي است به طول 1 تا 1.5 سانتيمتر که در درياچه هاي شور از جمله درياچه اروميه زندگي مي کند و به عنوان يک ماده غذايي باارزش در صنعت آبزي پروري محسوب مي شود .
البته تاکنون علاوه بر کاربرد گسترده اين موجود استثنايي در صفت آبزي پروري موارد کاربرد گوناگوني براي آن وجود داشته است و بتازگي هم پس از 3 سال پژوهش و بررسي روي اين موجود يعني تنها جاندار درياچه اروميه ، پژوهشگران مرکز تحقيقات آرتميا به روش فرآوري 2 ماه کيتين و کيتوزان از آن دست يافته اند. به اين ترتيب ، ترکيبات پوسته آرتميا مي تواند در صنايع کشاورزي ، نساجي ، پزشکي ، غذايي ، آرايشي ، داروسازي ، تصفيه مواد هسته اي و نفتي هم کاربردهاي زيادي يابد .
کيتين و شکل استيل زدايي شده آرتميا به نام کيتوسان ، فراوان ترين پلي ساکاريدهاي طبيعي پس از سلولز هستند. اين مواد از به هم پيوستن بيش از 5000 مونومر گلوکز آمين به وجود مي آيد. تاکنون بيش از 300 منبع متفاوت از جمله گياهان و بي مهرگان دريايي ، حشرات ، باکتري ها ، جلبک ها ، قارچها ، خزه ها ، نرم تنان و دياتومه ها براي استخراج اين موارد مورد مطالعه قرار گرفته اند. در حال حاضر ، مهمترين منابع اوليه براي استخراج به صرفه اقتصادي آن، پوسته سخت پوستان دريايي همچون ميگو، خرچنگ و کريل است . بيش از 3 هزار کاربرد از آنها در صنايع داروسازي ، زيست فناوري ، کشاورزي ، آرايشي ، غذايي ، توليدات گياهي ، تصفيه آب ، پزشکي ، کاغذسازي ، پالايش فلزات سنگين ، تغذيه حيوانات ، شيمي ، نساجي و الياف به ثبت رسيده است .
اهمیت کیتین در تهیه کیتوسان از آن جا است که کیتوسان در فراورده‌های بالینی به دلیل سازگاری زیست‌شناسی با بقیه مواد، قابلیت هضم آسان، غیر سمی بودن، قدرت جذب بالا، و در دسترس بودن به عنوان یک حامل داروئی به کار می‌رود . با توجه به گروههای آمینی و هیدروکسیل کیتوسان، این ماده به وفور در زمینه های پزشکی مورد استفاده قرار میگیرد. کیتوسان غیر مغناطیسی میتواند به روشهای دپ کردن امولسیونی، خشک کردن توسط اسپری، ژلاتینه کردن یونی و.... تولید شود.
با توجه به گروههای عاملی زیاد کیتوسان امکان مخلوط سازی این پلمیر با طیف وسیعی از پلیمرها وجود دارد.
نحوه ساختن کیتوسان از کیتین در شکل 1 مشاهده میشود.
کیتوسان یکی از موادی است که در ترکیب اکثر قرص‌ها و محلول‌های کاهش وزن یافت میشود. کیتوسان همچنین بر فعالیت باکتری‌های مفید موجود در روده تاثیر مثبت دارد. در حال حاضر آزمایشات کمی در مورد تاثیر این ماده بر روی انسان انجام شده است اما تحقیقاتی که در مورد حیوانات انجام شده نشان میدهد که استفاده از این ماده غذایی میتواند موجب جلوگیری از جذب مواد معدنی شود. همچنین از آنجایی که استفاده از این ماده غذایی از جذب چربی ها جلوگیری میکند لذا مصرف قرص های حاوی کیتوسان میتواند در دراز مدت موجب کاهش میزان ذخیره و یا کمبود ویتامین‌های محلول در چربی شود.
پیک XRD کیتوسان
کیتوزان نانو
نتیجه FTIR نمونه کیتوسان
مقایسه بین کیتوسان مغناطیسی و کیتوسام معمولی که در کیتواسن مغناطیسی مقداری پیکها به سمت راست جابه جا شده اند.